Makaleler

Günümüzde; teknolojik  ilerlemelerle birlikte, her an her saniye dünyanın bir köşesinde yeni bir iş fikri belirmektedir. Bu bağlamda kelime dağarcığımıza yeni yeni girmeye başlayan, “STARTUP” kavramı, yeni bir iş fikrine, yeni bir girişime başlamış şirketler için kullanılmaktadır. Burada kastedilen; müşteri ve  kullanıcı odaklı, kısa zamanda küçük kitlelerden büyük kitlelere ulaşmayı hedefleyen başlangıç aşamasındaki şirket türleridir. Startup modeli, Türkiye’de son zamanlarda giderek artmaktadır. Amacın sıfırdan yaratmak olduğu göz önüne alındığında, kurulumun ilk aşamasından itibaren birçok zorlukla ve engelle karşılaşıldığından, birçoğunun henüz ilk yıllarında yenilgiyle son bulduğu görülmektedir.

Startup Projesini ticarileştirebilmek, gelir getiren bir değeri ortaya çıkarabilmek başka bir deyişle başarılı bir kurulum sağlamak için dikkat edilmesi gereken önemli bazı noktalara değinmek gerekmektedir. Zira ilk aşamadan itibaren profesyonelce adımlar atmak için öncelikle sağlam ve hukuki temelleri olan bir zemin oluşturmak esastır. Bu gereksinimlerin tamamlanması; gelecekteki yatırımcı arayışları için de oldukça önemlidir. Öyle ki, yatırımcılar bir Startup’a yatırım yapma kararı alırken sadece fikri değil, projenin yaratacağı değerlerin mali ve hukuki açıdan doğru bir yapıya sahip olup olmadığını da değerlendirmektedir. Bu sebeple girişimci olarak dikkat edilmesi gereken başlıca hukuki noktalar aşağıda kısaca sıralanmıştır:

1- Startup’ın Hukuka Uyumlu Olması

Kurulacak Startup’ın hukuken korunabilmesi için hem girişimin konusu hem de girişimin faaliyeti (usulü) bakımından, hukuka uygun olması aranmaktadır. Dolayısıyla Startup’ın konu ve faaliyet yönünden, mevzuata aykırı olmaması, suç unsuru barındırmaması, diğer girişimlerin veya şirketlerin fikri ve sınai mülkiyet haklarına aykırılık teşkil etmemesi, diğer girişimlerle veya şirketlerle haksız rekabet içerisinde olmaması gerekmektedir.

Bu kapsamda özellikle girişimlerin konusu; kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, yaşama hakkına, ticari hayata, kamu güvenliğine ve sağlığına aykırı olmamalıdır. Yerel mevzuata bakılarak faaliyet konusu ürün veya hizmetin yasallığının tespit edilmesi, girişimin uluslararası bir girişim olduğu durumlarda ise bu ülkelerin kanunlarına uygunluğun tespiti gerekmektedir. Ayrıca söz konusu faaliyet ürün üzerineyse ürünlerin satış usulleri, ham maddesi veya içeriği, faaliyet hizmet üzerineyse hizmeti ve hizmetin sunuluş şekillerinin yasallığı da araştırılmalıdır. Girişimin üçüncü kişilerin haklarına aykırılık teşkil etmemesi gerektiği ise dikkat edilmesi gereken bir diğer husustur.

2- Kurulacak Startup’ın Korunması   

Bir girişimci için; girişime konu olan fikrin korunmaya değer niteliğe haiz olduğu aşikardır. Fikir aşamasında, ileride oluşabilecek olan yapının gözden geçirilmesi ve bu oluşacak yapıya ilişkin uygun korumanın sağlanması gerekmektedir. Bu sebeple, bir Startup’ın korunmasında fikri ve sınai haklar büyük önem arz ettiğini söylemek yerli olacaktır. Bu kapsamda birkaç temel korumaya değinilecek olursa;

• Marka: Tescilli veya başvuru halindeki bir marka başkasına devredilebilir, miras yoluyla intikal edebilir, kullanma hakkı lisans konusu olabilir, rehin edilebilir ve teminat olarak gösterebilir. Tescil edilecek markanın sizden önce başkası tarafından tescil edilip edilmediği araştırılmalıdır.
• Patent: Bir buluşa patent belgesi verilebilmesi için söz konusu buluşun yeni, tekniğin bilinen durumunu (buluş basamağını) aşması ve sanayiye uygulanabilir olması gerekmektedir. Patentli bir buluş sahibinin mülkiyeti haline gelir.
• Faydalı model: Patentle korunamayan ancak teknolojik yenilik içerdiği için korunması faydalı ve gerekli görülen buluşlar bakımından benimsenmiştir. Buluş sahibi patent belgesi alabilecek iken daha ucuz ve hızlı belge almak için faydalı model korumasını tercih edebilmektedir. Patentteki gibi inceleme aşamasının olmaması, patente göre daha kolay bir şekilde tescilinin mümkün olması ve patent kadar masraf gerektirmediği için girişimciler tarafından patente göre daha çok tercih edilmektedir.
• Telif: Bir ürünün telif hakkı korumasından faydalanabilmesi için sahibinin özelliğini taşıması ve yasada sınırları çizilmiş olan eser çeşitlerinden birinin kapsamına girmesi gerekmektedir. İleri sürülebileceği çevre bakımından telif hakları mutlak hak niteliğindedirler. Hak sahibi ihlal eden herkese karşı hukuki korumadan faydalanabilir. Ancak bu hak her koşulda sınırsız koruma sağlamaz. Kamu menfaati, genel ahlak, kamu düzeni vb. sebepler hakkın sınırlandırılmasını gerektirebilir.

Bahsedilen koruma türleri için gerekli başvuruların, ürünün piyasaya çıkması beklenmeden henüz ürün geliştirme aşamasında yapılması daha doğru olacaktır. Bu sayede kötü niyetli üçüncü kişilerin önce davranması ihtimalinin önüne geçmek mümkün olacaktır. Bir Startup için başvurulabilecek en uygun korumayı belirlemek, daha önce bir başvuru olup olmadığını araştırmak ve böylece başvurularının ret ile sonuçlanma veya iptali ihtimalini en aza indirmek doğru olacaktır.

3- Doğru Şirket Türünün Seçilmesi

Şirket türünün seçilmesi hususu devletin şirketinizi nasıl vergilendireceğini, bir aksilik söz konusu olduğunda şirket varlığının ve ortakların nasıl korunacağını ve girişim için kabul edilen yatırımları belirlemektedir. Zira tercih edilen şirket türüne göre yükümlülükler ve sorumluluklar da değişiklik gösterecektir. Bu sebeple, şirket kurmadan önce girişimin özellikleri ve hedefleri doğrultusunda bir şirket türü belirlenmelidir.

Girişim için şahıs şirketleri veya sermaye şirketlerinin herhangi biri tercih edilebilir. Ancak belirtmekte fayda vardır ki; şahıs şirketlerinden ziyade sermaye şirketleri tercih edilmesi sorumluluk açısından daha avantajlı olacaktır. Şöyle ki, şirket borçları bakımından ortaklar şahıs şirketinde bütün mal varlıklarıyla sorumlu olurken, sermaye şirketlerinden olan Limited ve Anonim şirketlerde kişisel olarak sorumlu değildir. Bu da yatırımcılar için bir nevi güvence niteliği taşıyacaktır.

Bunun dışında ise şirket türünün belirlenmesinde yukarıda değinilen Startup konusu ve faaliyetine bağlı olarak daha nice önemli detayların incelenmesi gerektiği ortadadır. Bunların başlıcaları; şirketin organlarında yer almanın hukuki ve cezai sorumluluğu, genel kurulun ve yönetim kurulunun işleyişi, toplantı ve karar nisapları, sorumluluk dereceleri, en az sermaye tutarı, vergi oranlarıdır. Fakat altını çizmek gerekir ki, bunlar sınırlı sayıda olmayıp arttırılması muhtemel hususlardır.

4- Startup'lar için Yatırım Süreci

Yatırım alabilmek; Startup’ın gelişmesi, yayılması ve kar sağlaması için önemlidir. Bu süreçte yatırımcı ile girişimci arasında pek çok sözleşme akdedilir.

Yatırımcı ve girişimci arasındaki sözlü görüşmelerin belirli bir olgunluğa erişmesi halinde Gizlilik Sözleşmesi imzalanmalıdır. Gizlilik sözleşmesiyle girişime ait gizli bilgiler korunurken aynı zamanda yatırımcının girişimcilerle paylaşacağı gizli bilgiler de korunacaktır. Sözlü anlaşma sağlandıktan ve gizlilik sözleşmesi imzalandıktan sonra Ön Değerleme ve Niyet Mektubu (Term Sheet) ile yatırıma konu olacak girişim için yaklaşık bir değer biçilmeli ve yatırımın çerçevesi çizilmelidir. Bunun dışında yatırımcının yatırım yapma sürecinde şirketin, girişimcinin, iş fikrinin ve pazarın araştırılması için ise Hukuki ve Finansal İnceleme Raporu (Due Diligence) hazırlanmalıdır. Tüm bunlardan sonra ihtiyaçlara göre her türlü aşama yazılı hale getirilmek suretiyle girişimci ile yatırımcı arasında çeşitli sözleşmeler imzalanmalıdır. Bunlardan en sık rastlananları şirket haline getirilmiş bir girişimin mevcut hisselerinden bir kısmını yatırımcıya devreden Hisse Devir Sözleşmesi ve yatırımcı, girişimci ve girişimdeki bütün hissedarların girişimin ilerideki yönetimini ve yol haritasını, hissedarlar arasındaki ilişkilerin nasıl olacağını belirleyen Hissedarlar Sözleşmesi’dir.

Yatırımcıyı seçilirken ise özellikle ticaret sicil kayıtları, şirket sermayesi ve ortaklık yapısı, marka veya sınai mülkiyet araştırmaları, domain araştırmaları yapılması önem arz etmektedir. Bunlarla birlikte Startup’ın sunulmasında sert ve katı bağlayıcı beyan ve taahhütte bulunmak ileriki dönem açısından problem yaratabilecektir. Bu nedenle imzalanacak sözleşmelerin mahiyeti doğru çizilmelidir.

5- Startuplar için KVKK uyum süreci

Startup’ın kurulumu ve büyümesi aşamaları boyunca hangi noktalarda, hangi kişisel verilere ulaşıldığı, bunların nasıl işlendiği, saklandığı ve imha edildiği konularında sıkıntılar yaşanması olasıdır. Ancak belirtmek gerekir ki, mevcut kanuni düzenlemede özellikle kurulum sürecinde diğerlerine nazaran çokça başvurulacak veri toplama hususunda, çeşitli sınırlandırmalar ve yükümlülükler zaten mevcuttur. Bu nedenle henüz ilk aşamada olan potansiyel müşteri ile yapılacak çalışmalarda dahi, KVKK maddeleri çerçevesinde planlama yapılması büyük önem taşımaktadır.

Nitekim, kişisel veri barındıran, işleyen, depolayan, her şirket KVKK’ya uygun şekilde faaliyet göstermelidir. Hem kişisel verilerin korunmasının Anayasal bir hak olmasından, hem de ihlali durumunda ilgili Kurumca yüksek miktarlı yaptırım cezaları kesilmesinden ötürü; kişisel verilerin korunması konusunda bir uyum süreci şarttır.

Şirketin KVKK’ya uygun aksiyon alması hedef kitle ile Startup arasında sağlam güven bağları oluşmasını sağlayacağından, bireylerin isim, iletişim bilgisi, adres, imza gibi verilerini şirketle paylaşılmasını kolaylaştıracaktır.

Yukarıda kısaca açıklanan başlıklar dışında Startup’a ilişkin dikkat edilmesi gereken başka hususların da var olduğunu ayrıca belirtmek gerekmektedir. Örneğin, kurulacak Startup’ın vergisel ve hukuksal problemlerini önlemek için şirket kuruluşundan itibaren ticari defterlerinizin usulüne uygun tutulması önemlidir. Ayrıca çalışanlar ile yapılacak iş sözleşmesine, girişimizi ve yaratacağı değeri korumak için Gizlilik ve Rekabet Yasağı maddelerinin eklenmesinde büyük yarar vardır. Bunlar dışında; E-ticaret gibi internet sitesi bazlı bir iş modeli yaratılması söz konusu ise site kullanım kuralları, gizlilik ve kişisel verileri koruma politikası, üyelik sözleşmesi ve mesafeli satış sözleşmesi gibi çeşitli sözleşmelerin hazırlanması gerekmektedir.

Startup’lar oluşmaya başladıkları ilk andan itibaren hukuka uygunluğu sağlanarak ilerlenmelidir. Aksi halde telafi edilemeyecek sorunlar vücut bulacak olup bunlar büyük mali kayıplar ile sonlanacaktır.

Dolayısıyla, en başından itibaren girişim konusu ve faaliyetin bütünü açısından somut yasal temellere dayanmak ve kanuna uygun şekilde hareket etmek çok önemlidir. Girişimcinin bu bağlamda, her bir yeni duruma özgü hukuki değerlendirilmeler yapıldıktan sonra aksiyon almak için ulaşmak istenen hedefler doğrultusunda hukuki hizmet alması esastır. Böylece faaliyetlerin hukuka uygun yürütülmesini sağlamak, hukuki ihtilafları engellemek, girişimleri korumak ve büyüyerek kar marjını arttırmak kolaylaşacaktır.